Varantlar Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Sadece aynı dayanak varlıkta aynı varant türünde onlarca varant işlem görür. Bu varantlar arasında yatırımcılar kendi risk/getiri profiline en uygun varantı seçmelidir. Dayanak varlıktaki beklenti gerçekleşse de doğru varant seçilmediyse kar edilemeyebilir. İnfo Yatırım, varant seçme konusunda iki kritere ve bu kriterlerin sonucu oluşan 4 risk grubu olarak özetledi. Bu konuda detaylı bilgiye Analiz Et sayfasından ulaşılabilir.

İnfo Yatırım, piyasa yapıcı kotasyonlarında en dar makası ve en yüksek likiditeyi yatırımcılara sağlamayı amaçlar. Ancak bazı istisnai durumlarda piyasa yapıcı alış, satış veya her ikisinin Borsa İstanbul’a iletilmediği zamanlar olabilmektedir. Böylesi zamanlarda, türev ürün olan varantların alış ve satış fiyatları yatırımcı arz talebine bağlı oluşurken, dayanak varlık hareketleri ile paralellik göstermeyebilir, suni olarak yükselebilir veya düşebilir. Bu yüzden yatırımcılar piyasa yapıcı kotasyonlarını yakından izlemelidir.

Yatırımcıların, varantın fiyatının cok altında veya üstünde işlem yapmaması için piyasa yapıcının alış - satış kotasyonlarını kontrol etmesi cok önemlidir. Yatırımcılar, İdeal, Foreks, Matriks gibi data sağlayıcıların derinlik pencerelerinde, İnfo Yatırım Varant Web Sitesinde piyasa yapıcı kotasyonlarını gözlemleyebilir ve bu kotasyonlara göre yatırım kararı alabilir.

Yatırımcılar, varant kotasyonları özelinde detaylı bilgiye varantlara dair ilgili Sermaye Piyasası Aracı Notu’ndan ulaşabilir.

İnfo Yatırım, piyasa yapıcısı olduğu varantlarda bazı özel durumlarda kotasyonlarını Borsa İstanbul’a gönderemeyebilir. Bu özel durumlardan bazıları aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Yapabilir. Ancak bir yatırımcı, örneğin 10 kaldıraçlı bir varantta tüm sermaye ile yatırım yaparsa, toplam sermayesinin 10 katı büyüklüğünde pozisyon büyüklüğüne sahip olmuş olur. Böylesi bir risk ve getiri potansiyelinin yanında bu yatırmcı, sermayesinin tümünü kaybetme olasılığını almış olur.

İnfo Yatırım, piyasa yapıcı kotasyonlarında en dar makası ve en yüksek likiditeyi yatırımcılara sağlamayı amaçlar. Ancak, dayanak varlıklarda oluşacak olağandışı oynaklıklar veya likidite problemleri nedeniyle alım satım makasında genişleme görülebilir. Elinde varant olan yatırımcıların olumsuz etkilenmemesi adına, makas genişletilirken genellikle piyasa yapıcı alış fiyatı sabit kalıp, piyasa yapıcı satış fiyatı yükselir. Böylece bu varanta yatırım yapmış yatırımcılar makasın genişlemesinden olumsuz etkilenmez.

Varant fiyatlamalarında sabit parametrelere ek olarak ihraççıdan ihraççıya fonlama oranları, temettü beklentileri ve oynaklık değerleri değişkenlik gösterebilir. Bu içsel parametrelerin farklı olması sonucunda aynı kullanım fiyatı, vade ve çarpana ait farklı ihraççıların ihraç ettiği varantların fiyatları farklı olabilir.

Bir varanta yatırım yaptıktan sonra fiyat hareketini hesaplayabilmek oldukça kolaydır. Varantların belki de en önemli parametreleri olan delta, kaldıraç ve teta (günlük zaman değeri kaybı) değerlerini bildikten sonra dayanak varlığın hareketi sonucu gerçekleşmesi beklenen fiyat hareketi basit bir hesap makinesi ile dahi hesaplanabilir.

Varantlar normal şartlarda temettü beklentisi hesaba katılarak fiyatlanır. Böylece temettülerin ödeme günlerinde yaşanan temettü kaynaklı dayanak varlıkta oluşan fiyat hareketleri, varantlarda değer değişikliğine neden olmaz. Nakit temettüler, varantlarda ayarlama gereksinimi doğurmaz.

Varantlar normal şartlarda temettü beklentisi hesaba katılarak fiyatlanır. Böylece temettülerin ödeme günlerinde yaşanan temettü kaynaklı dayanak varlıkta oluşan fiyat hareketleri, varantlarda değer değişikliğine neden olmaz. Nakit temettüler, varantlarda ayarlama gereksinimi doğurmaz. Varantların işlem görmeye başlamasından sonra temettü beklentilerinde meydana gelen değişiklikler, varantların fiyatlarında hem aşağı hem de yukarı yönde değişimlere sebep olabilir. Vade tarihi içinde beklenen temettünün iptal olması veya açıklanan temettünün beklenenden düşük olması alım varantlarının fiyatını arttırabilirken, satım varantlarının fiyatını düşürebilir. Vade tarihi içinde beklenmeyen temettü açıklanması veya açıklanan temettünün beklenenden yüksek olması ise alım varantlarının fiyatını azaltabilir, satım varantlarının fiyatını arttırabilir. Temettüler ve varantlara diğer etki eden parametreler hakkında detaylı bilgiye varantlara dair ilgili Sermaye Piyasası Aracı Notu’ndan erişilebilir.

Basit kaldıraç özetle varant fiyatı ile dayanak varlığın fiyatı arasındaki ilişkiyi ifade eder. Fakat varantların deltası yani dayanak varlığa karşı hassasiyeti sabit olmadığından basit kaldıraç yerine etkin kaldıraç (basit kaldıracın delta ile çarpılmış hali) çok daha iyi bir göstergedir. Etkin kaldıraç, dayanak varlıktaki yüzde bir değişimin varant fiyatı üzerinde yüzde kaç değişeceğini gösteren bir parametredir. Etkin kaldıraç değerinin sabit bir değer olmaması nedeniyle yatırımcılar tarafından yakından izlenmelidir.

Hayır. Çünkü ihraççılar yapmış oldukları varant işlemlerini takiben riskten korunma işlemleriyle risk yönetimi yaparlar. İhraççı, genellikle alım varantı sattığında dayanak varlıkta alım, satım varantı sattığında dayanak varlıkta satım işlemi gerçekleştirerek piyasaya karşı nötr durur.

Sermaye hali durumunda dayanak varlıkta yaşanan fiyat ve hisse senedi sayısındaki değişikliğin benzeri ayarlama olarak varantlarda da yapılır. Genellikle Borsa İstanbul’dan onay doğrultusunda ayarlamalar çarpan ve kullanım fiyatı parametrelerinde yapılır. Böylece mevcut varant yatırımcıları herhangi bir dezavantaj yaşamaz.

Opsiyonlar iki taraf arasında yapılmış ve vadeli işlem ve opsiyon piyasasında işlem gören sözleşmelerdir. Varantlar ise menkul kıymet niteliğinde pay piyasasında işlem gören ürünlerdir. Varantlarda sadece ihraççı kurum ihraç yapmakta, yatırımcılar kısa pozisyon alamamaktadır. Opsiyonlar, teminatlandırmanın olması, likiditenin sınırlı olması gibi nedenlerden dolayı genellikle kurumsal yatırımcılar tarafından tercih edilir. Varantlar ise işlem kolaylığı, yüksek likidite, teminat ihtiyacının olmaması gibi nedenlerden dolayı genellikle bireysel yatırımcılar tarafından tercih edilir.

Aracı kuruluş varantlarından elde edilen kazanç, stopaja tabi olup stopaj nihai vergi durumundadır. 30.09.2010 tarihli ve 27715 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan tam ve dar mükellef gerçek kişi ve kurumlarca Borsa İstanbul’da işlem gören aracı kurum varantlarından dayanakları yurt içi kıymet olan varantlardan elde edilen kazançlarda gelir vergisi tevkifat oranı %0 olarak belirlenmiştir. Bunların dışında kalan (dayanak varlıkları yurt dışı dayanak varlık veya gösterge olan) varantlar tam mükellef sermaye şirketleri haricindeki tam ve dar mükellef gerçek kişi ve kurumlarca %10 stopaja tabidir. Vergilendirmeye ilişkin kanun ve uygulamalar zaman içerisinde değişebilir. Varantlarda işlem yapmak isteyen yatırımcıların, işlem yapmadan önce vergi danışmanlarına müracaat etmeleri, kendi vergi mükellefiyetleri ve güncel vergi mevzuatı hakkında bilgi almaları önemlidir.

Varantlar günlük olarak zaman değeri kaybeder. Her geçen gün dayanak varlığın potansiyel fiyat değişiminin günlük yaşamış olduğu zaman değeri kaybından fazla olması gerekir. Bu sebeple dayanak varlıktaki küçük fiyat hareketleri neticesinde varant değer kazanmayabilir. Günler içerisinde dayanak varlıkta beklentinin tersi hareketi sonrası yatırım yapıldığı andaki fiyat seviyesine geri gelse dahi yaşanan zaman değer kayıpları nedeniyle varant ilk yatırım yapıldığı seviyeye gelmesi beklenmemelidir.