Yatırımcısına bir dayanak varlığı (Örneğin bir hisse senedi veya endeks) belirli bir vadede belirli bir fiyattan alma (Alım varantı) veya satma hakkı (Satım varantı) veren finansal yatırım aracıdır. Dayanak varlığın performansına kaldıraçlı veya risk kontrollü olarak yatırım yapabilme imkânı sağlar. Yatırımcılar varantları sadece yükselen değil düşen piyasa beklentisine göre de yatırım amaçlı kullanabilir. Dayanak varlığın yükselmesini bekleyen yatırımcılar alım varantına, düşmesini bekleyen yatırımcılar ise satım varantına yatırım yapar. Varantlar yatırımcıya bir hak verirken yükümlülük getirmez. Bu nedenle kar potansiyeli teoride sınırsızken, zarar potansiyeli yapılan yatırımla sınırlıdır. Varantlar, menkul kıymet halindeki opsiyonlardır. Sermaye Piyasası Kurulu ve Borsa İstanbul’un düzenlediği varantlar hisse senetlerine benzer şekilde işlem görür. Borsa İstanbul'da işlem saatlerinde vade sonuna kadar beklemeden güncel fiyatlardan alınıp satılabilirler.
Alım Varantının Vade Sonundaki Karar-Zarar Profili
Satım Varantının Vade Sonundaki Karar-Zarar Profili
İnfo Yatırım’ın ihraç etmiş olduğu varantlarda piyasa yapıcılık görevini de İnfo Yatırım gerçekleştirmektedir. İnfo Yatırım ihraç ettiği varantlarda likit ve sürekli bir piyasanın oluşmasına katkıda bulunmak amacıyla Sermaye Piyasası Kurulu’nun onayıyla piyasa yapıcılık görevini üstlenir.
İnfo Yatırım’ın Borsa İstanbul’a istisnai durumlar haricinde her varantta ilettiği alış-satış fiyatı ile bu fiyat seviyesinden ne kadar alacağını/satacağını gösteren miktar bilgisini içeren çift yönlü emir çeşididir.
- Verilen alış-satış emirleri fiyat ve zaman önceliği kurallarına göre sisteme kabul edilir ve karşı taraftaki uygun fiyatlı alış-satış emirleri ile eşleşerek işleme dönüşür. Gerçekleşen işlemlerde piyasa yapıcının zaman veya fiyat önceliği yoktur. - Yatırımcılar bu öncelik çerçevesinde kendi aralarında da işlem gerçekleştirebilir. - Varantlar serbest marjda işlem görür. Dolayısıyla fiyat oluşumunda alt ve üst limit belirlenmemektedir. - Varantlara açılış ve kapanış seanslarında emir veya kotasyon girilemez. - Varantlarda seans içinde emir iptali serbesttir. - Risk bildirim formunu imzalayan yatırımcılar herhangi bir aracı kurum veya banka yatırım hesabı üzerinden teminat yatırmadan varantları alıp satabilir.
Varantlar finansal piyasalarda kullanılan Black and Scholes opsiyon fiyatlama formülü kullanılarak fiyatlanır. Bu formülde dayanak varlığının fiyatı, kullanım fiyatı, vadeye kalan gün sayısı, volatilite (oynaklık), faiz oranı ve temettü beklentisi gibi değişkenler yer alır. Bu değişkenlerin varant fiyatları üstüne etkisi diğer değişkenlerin sabit kaldığı varsayımıyla aşağıdaki gibidir:
Alım varantlarının dayanak varlıkla aynı, satım varantlarının ise ters yönde hareket etmesi beklenir. Diğer tüm değişkenler sabit varsayımıyla gün içerisinde dayanak varlıktaki harekete bağlı olarak varantın fiyat hareketi iki parametre ile açıklanabilir:
Varantların vade sonu vardır. Vade sonunda değerde biten varant karşılığı nakit tutar vadeyi takip eden 3. iş günü yatırımcıların aracı kurum hesaplarına yatırılır. Varantın vade sonu değerinin olmaması durumunda yatırımcıların hesaplarındaki varantlar silinir ve yapılan tüm yatırım kaybedilmiş olur. Varantlarda vade sonu hesaplaması aşağıdaki gibi olur:
Alım varantlarında kullanım fiyatı dayanak varlık uzlaşı fiyatının üstünde olması durumunda varant değerde itfa etmiş olur. Aradaki pozitif farkın çarpan ile düzeltilmesi ile bulunan tutar varantın vade sonu fiyatıdır. Dayanak varlık uzlaşı fiyatının kullanım fiyatına eşit veya altında kalması durumunda varant değersiz itfa eder. Örneğin kullanım fiyatı 10 TL, çarpanı 0,5 olan bir alım varantının dayanak varlık uzlaşı fiyatı 11 TL olsun. Bu durumda varantın vade sonu fiyatı şu şekilde hesaplanır:
Vade Sonu Değeri: (11 TL – 10 TL) x 0,5 = 0,50 TL
Satım varantlarında ise tam tersi olarak kullanım fiyatı dayanak varlık uzlaşı fiyatının altında olması durumunda varant değerde itfa etmiş olur. Aradaki pozitif farkın çarpan ile düzeltilmesi ile bulunan tutar varantın vade sonu fiyatıdır. Dayanak varlık uzlaşı fiyatının kullanım fiyatına eşit veya üstünde kalması durumunda varant değersiz itfa eder.
Örneğin kullanım fiyatı 10 TL, çarpanı 0,5 olan bir alım varantının dayanak varlık uzlaşı fiyatı 9 TL olsun. Bu durumda varantın vade sonu fiyatı şu şekilde hesaplanır:
Vade Sonu Değeri: (10 TL – 9 TL) x 0,5 = 0,50 TL
