Vega, varantın fiyatının oynaklıktaki (volatilite) bir birimlik değişime karşı duyarlılığını gösteren parametredir. Başka bir deyişle, dayanak varlığın oynaklığında meydana gelen artış veya azalışın, varantın fiyatını ne ölçüde değiştireceğini ifade eder. Bu nedenle vega, varant ve opsiyon fiyatlamasında risk yönetimi ve duyarlılık analizi açısından önemli bir göstergedir. Oynaklık, dayanak varlığın fiyatındaki belirsizliğin ölçüsüdür. Volatilite arttığında, dayanak varlığın gelecekte daha geniş bir fiyat aralığında hareket etme olasılığı yükselir; bu da varantın potansiyel kazanç ihtimalini artırır. Dolayısıyla vega pozitif bir değere sahiptir ve volatilite yükseldikçe hem alım (call) hem de satım (put) varantlarının fiyatı genellikle artar. Vega’nın büyüklüğü, varantın vadesine kalan süreye ve dayanak varlığın fiyatının kullanım fiyatına yakınlığına bağlı olarak değişir. Vadesi uzun olan ve “parada (at the money)” konumdaki varantlar, oynaklık değişimlerine karşı daha yüksek duyarlılığa sahiptir. Sonuç olarak vega, varantın fiyatlanmasında oynaklık unsurunu temsil eden kilit bir parametredir. Yatırımcılar için oynaklık yükselme beklentisi varsa vega değeri yüksek olan varantları tercih etmek, fiyatlanma avantajı açısından stratejik bir yaklaşım olarak değerlendirilebilir.
Vega, varantın fiyatının oynaklıktaki (volatilite) bir birimlik değişime karşı duyarlılığını gösteren parametredir. Başka bir deyişle, dayanak varlığın oynaklığında meydana gelen artış veya azalışın, varantın fiyatını ne ölçüde değiştireceğini ifade eder. Bu nedenle vega, varant ve opsiyon fiyatlamasında risk yönetimi ve duyarlılık analizi açısından önemli bir göstergedir.
Oynaklık, dayanak varlığın fiyatındaki belirsizliğin ölçüsüdür. Volatilite arttığında, dayanak varlığın gelecekte daha geniş bir fiyat aralığında hareket etme olasılığı yükselir; bu da varantın potansiyel kazanç ihtimalini artırır. Dolayısıyla vega pozitif bir değere sahiptir ve volatilite yükseldikçe hem alım (call) hem de satım (put) varantlarının fiyatı genellikle artar.
Vega’nın büyüklüğü, varantın vadesine kalan süreye ve dayanak varlığın fiyatının kullanım fiyatına yakınlığına bağlı olarak değişir. Vadesi uzun olan ve “parada (at the money)” konumdaki varantlar, oynaklık değişimlerine karşı daha yüksek duyarlılığa sahiptir.
Sonuç olarak vega, varantın fiyatlanmasında oynaklık unsurunu temsil eden kilit bir parametredir. Yatırımcılar için oynaklık yükselme beklentisi varsa vega değeri yüksek olan varantları tercih etmek, fiyatlanma avantajı açısından stratejik bir yaklaşım olarak değerlendirilebilir.
Varantın işlemden kaldırıldığı tarihtir. Vade sonunda varantın vade sonu değeri var ise yatırım yapılan varant adeti ile çarpılıp hesaplanan nakit tutar yatırımcının hesabına Takasbank aracılığıyla yatırılır. Varantın vade sonunda değersiz olması durumunda yatırımcıİtfa tarihi, varantın vade tarihinden sonraki iş gününde işlemden kaldırıldığı ve uzlaşı işlemlerinin tamamlandığı tarihi ifade eder. Varantlar, vade tarihinde son kez işlem görür ve bu tarihin sona ermesiyle birlikte ilgili varantta borsada alım satım işlemleri durdurulur. Takip eden iş günü olan itfa tarihinde, varantın vade sonu değeri tespit edilerek uzlaşı süreci gerçekleştirilir. Vade sonunda, dayanak varlığın referans fiyatı ile varantın kullanım fiyatı arasındaki fark dikkate alınır. Bu farkın pozitif olması durumunda, ortaya çıkan değer varantın vade sonu değeri olarak kabul edilir. Hesaplanan bu değer, yatırımcının elinde bulunan varant adediyle çarpılarak toplam nakit tutar bulunur. Elde edilen tutar, Takasbank aracılığıyla ilgili yatırımcının hesabına aktarılır. Varantın vade sonu değerinin sıfır veya negatif olması halinde, söz konusu varant değersiz kabul edilir. Bu durumda yatırımcının hesabındaki varant pozisyonu, itfa tarihinde sistem üzerinden kapatılır ve herhangi bir ödeme yapılmaz.nın hesabından varant pozisyonu silinir.
Vadeli işlem sözleşmeleri, belirli bir vadede, önceden belirlenmiş bir fiyattan, bir dayanak varlığın veya göstergenin (örneğin hisse senedi, endeks, döviz, emtia vb.) alım veya satım yükümlülüğünü içeren finansal sözleşmelerdir. Bu sözleşmeler, taraflar arasında gelecekteki bir tarihte belirlenen koşullar çerçevesinde gerçekleştirilecek işlemi bugünden güvence altına alır. Vadeli işlem sözleşmelerinde tarafların yükümlülükleri açıktır: uzun (long) pozisyon sahibi söz konusu varlığı belirlenen fiyattan satın almakla, kısa (short) pozisyon sahibi ise aynı fiyattan satmakla yükümlüdür. Bu yapı sayesinde yatırımcılar, dayanak varlık fiyatındaki hareketlere göre gelecekteki fiyat risklerini yönetebilir veya fiyat değişimlerinden kazanç elde etmeye yönelik pozisyon alabilir. Bu sözleşmeler nakit uzlaşılı veya fiziki teslimatlı olmak üzere iki şekilde sonuçlanabilir. Nakit uzlaşılı işlemlerde, sözleşme vadesinde dayanak varlığın fiyatı ile sözleşmede belirlenen fiyat arasındaki fark, taraflar arasında nakit olarak ödenir. Fiziki teslimatlı işlemlerde ise dayanak varlık, sözleşme şartlarına uygun şekilde alıcı ve satıcı arasında el değiştirir. Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP)’ta işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri, standart yapıları, teminat sistemi ve merkezi takas mekanizması sayesinde yüksek güvenlik ve şeffaflıkla yürütülür. Sonuç olarak, vadeli işlem sözleşmeleri hem risk yönetimi hem de yatırım stratejilerinin çeşitlendirilmesi açısından finansal piyasalarda önemli bir araçtır.
Varant, bir finansal kuruluş (genellikle banka veya aracı kurum) tarafından ihraç edilen, menkul kıymetleştirilmiş bir opsiyon niteliği taşıyan yapılandırılmış finansal araçtır. Varantlar, yatırımcısına belirli bir dayanak varlık (örneğin hisse senedi, endeks, döviz veya emtia) üzerinde, belirlenmiş bir fiyattan (kullanım fiyatı) ve belirli bir vade süresi içinde veya vade sonunda alım (call) veya satım (put) hakkı verir. Varantlar, klasik opsiyonlardan farklı olarak organize piyasalarda işlem gören, standartlaştırılmış ve ihraççısı belirli olan menkul kıymetlerdir. Bu özellikleri sayesinde yatırımcılar, borsa üzerinden kolaylıkla varant alım satımı yapabilir ve fiyat hareketlerinden yararlanabilirler. Bir varant yatırımcısına hakkı verir, ancak yükümlülük getirmez; yatırımcı yalnızca bu hak karşılığında bir prim öder. Buna karşılık varantı ihraç eden kuruluş (piyasa yapıcısı), söz konusu hakkın kullanılmasından doğan yükümlülüğü üstlenir. Varantlar, hem spekülatif amaçlarla (fiyat hareketlerinden kazanç elde etmek için) hem de riskten korunma (hedging) amacıyla kullanılabilir. Ayrıca varant piyasasında sunulan kaldıraç etkisi, yatırımcılara düşük sermaye ile yüksek getiri potansiyeli sağlar. Sonuç olarak varant, opsiyonların menkul kıymetleştirilmiş bir formu olup yatırımcılara belirli şartlar altında esnek, likit ve kaldıraçlı yatırım imkânı sunan modern bir finansal üründür.
