Prim, bir opsiyon sözleşmesi ya da varant satın alan yatırımcının, bu sözleşmeden doğan alma veya satma hakkını elde etmek için yaptığı ödemedir. Başka bir ifadeyle, prim; opsiyon veya varantın piyasa değeri ya da hakkın bedeli olarak tanımlanabilir. Alıcı açısından prim, bu hakkı kazanmak için katlanılan maliyettir; satıcı açısından ise üstlendiği yükümlülüğe karşılık elde ettiği gelir niteliğindedir. Prim tutarı, çeşitli faktörlerden etkilenir. Bu faktörlerin başında dayanak varlığın fiyatı, kullanım fiyatı, vade süresi, faiz oranı ve özellikle oynaklık (volatilite) gelir. Dayanak varlığın fiyatı yatırımcının lehine hareket ettikçe veya volatilite yükseldikçe prim değeri artar. Vade süresinin uzaması da genellikle primin yükselmesine neden olur çünkü uzun vadede kazanç olasılığı artar. Varantlarda prim kavramı, ürünün borsada işlem gören fiyatını temsil eder. Yatırımcı, varantı satın alırken ödediği bu prim karşılığında, dayanak varlıkta belirlenen koşullar oluştuğunda potansiyel kazanç elde etme hakkını kazanır. Sonuç olarak prim, opsiyon ve varant piyasalarının temel bileşenlerinden biridir. Bu tutar, hem yatırımcıların getiri potansiyelini hem de risk düzeyini belirler. Yatırımcı açısından ödenen prim, en fazla kaybedilebilecek tutarı simgelerken; satıcı açısından alınan prim, üstlenilen yükümlülüğün karşılığı olarak kazanç sağlar.
Prim, bir opsiyon sözleşmesi ya da varant satın alan yatırımcının, bu sözleşmeden doğan alma veya satma hakkını elde etmek için yaptığı ödemedir. Başka bir ifadeyle, prim; opsiyon veya varantın piyasa değeri ya da hakkın bedeli olarak tanımlanabilir. Alıcı açısından prim, bu hakkı kazanmak için katlanılan maliyettir; satıcı açısından ise üstlendiği yükümlülüğe karşılık elde ettiği gelir niteliğindedir.
Prim tutarı, çeşitli faktörlerden etkilenir. Bu faktörlerin başında dayanak varlığın fiyatı, kullanım fiyatı, vade süresi, faiz oranı ve özellikle oynaklık (volatilite) gelir. Dayanak varlığın fiyatı yatırımcının lehine hareket ettikçe veya volatilite yükseldikçe prim değeri artar. Vade süresinin uzaması da genellikle primin yükselmesine neden olur çünkü uzun vadede kazanç olasılığı artar.
Varantlarda prim kavramı, ürünün borsada işlem gören fiyatını temsil eder. Yatırımcı, varantı satın alırken ödediği bu prim karşılığında, dayanak varlıkta belirlenen koşullar oluştuğunda potansiyel kazanç elde etme hakkını kazanır.
Sonuç olarak prim, opsiyon ve varant piyasalarının temel bileşenlerinden biridir. Bu tutar, hem yatırımcıların getiri potansiyelini hem de risk düzeyini belirler. Yatırımcı açısından ödenen prim, en fazla kaybedilebilecek tutarı simgelerken; satıcı açısından alınan prim, üstlenilen yükümlülüğün karşılığı olarak kazanç sağlar.
Pay, diğer adıyla hisse senedi, sermaye şirketlerinin ortaklarına, şirketteki ortaklık paylarını ve sahip oldukları sermaye oranını belgelemek amacıyla verdikleri bir menkul kıymet türüdür. Bir pay, sahibine hem şirket üzerinde belirli ölçüde mülkiyet hakkı kazandırır hem de şirketin kâr ve yönetim süreçlerine katılım imkânı sunar. Bu yönüyle paylar, yatırımcılar açısından hem getiri aracı hem de söz hakkı sağlayan bir yatırım unsurudur. Pay sahiplerinin çeşitli hakları bulunmaktadır. Bunların başında ortaklık hakkı, genel kurula katılma ve oy kullanma hakkı, kâr payı (temettü) alma hakkı, ve rüçhan hakkı gelir. Ortaklık hakkı, yatırımcının şirketteki payı oranında söz sahibi olmasını ifade eder. Kâr payı hakkı ise şirketin faaliyetlerinden elde ettiği dönemsel kârın, yönetim kurulu kararıyla pay sahiplerine dağıtılması anlamına gelir. Ayrıca pay sahipleri, şirket yeni pay ihraç ettiğinde, mevcut payları oranında öncelikli satın alma hakkına da sahiptir. Paylar, Borsa İstanbul Pay Piyasası gibi organize piyasalarda işlem görebilir ve yatırımcılara hem sermaye kazancı hem de düzenli gelir elde etme potansiyeli sunar. Piyasa değerleri, şirketin performansına, ekonomik koşullara ve yatırımcı beklentilerine göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle paylar, finansal sistemin en temel yatırım araçlarından biri olarak kabul edilir ve hem bireysel hem kurumsal yatırımcılar için uzun vadeli birikim ve değer artışı imkânı sağlar.
Straddle, kullanım fiyatı ve vadesi aynı olan bir alım (call) ve satım (put) varantına eş zamanlı olarak yatırım yapılmasıyla oluşturulan bir yatırım stratejisidir. Bu stratejinin temel amacı, dayanak varlıkta fiyatın yönünü tahmin etmekten ziyade, oynaklık (volatilite) artışından fayda sağlamaktır. Yani yatırımcı, fiyatın hangi yöne gideceğini öngörmek yerine, güçlü bir hareketin yaşanacağını varsayar. Straddle stratejisinde yatırımcı hem alım hem satım varantı aldığı için fiyat hem yükseldiğinde hem de düştüğünde potansiyel kazanç elde edebilir. Dayanak varlık fiyatı, varantların toplam maliyetini aşacak kadar yukarı veya aşağı hareket ettiğinde strateji kâra geçer. Buna karşılık, fiyatlar durağan kalırsa veya oynaklık beklendiği kadar artmazsa, varantların zaman değeri eriyerek yatırımcı zarar edebilir. Bu nedenle straddle, yüksek volatilite beklentisi olan dönemlerde etkili bir strateji olarak öne çıkar. Borsa İstanbul’da işlem gören varantlar üzerinden de bu strateji uygulanabilir. Aynı dayanak varlık üzerine, aynı vade sonu ve kullanım fiyatına sahip bir alım ve bir satım varantı seçilerek pozisyon oluşturulur. Böylece yatırımcı, büyük fiyat dalgalanmalarından faydalanma potansiyeline sahip olur. Sonuç olarak straddle stratejisi, yön belirsizliği olan ancak güçlü fiyat hareketleri beklenen piyasa koşullarında kullanılabilecek, oynaklık odaklı bir yatırım yöntemidir. Doğru zamanda ve uygun maliyetle uygulandığında, varant yatırımcılarına etkili bir risk-getiri fırsatı sunar.
Piyasa yapıcılığı, sürekli işlem yöntemiyle işlem gören sermaye piyasası araçlarında, likiditeyi artırmak ve fiyat sürekliliğini sağlamak amacıyla atanmış bir üye tarafından gerçekleştirilen faaliyettir. Bu üyeler, işlem gören finansal araçlar için çift taraflı kotasyon (alış–satış fiyatı) vererek, piyasada arz ve talebin sürekliliğini sağlamaya çalışırlar. Böylece yatırımcılar, diledikleri zaman alım veya satım yapabilecekleri daha likit bir piyasa ortamına kavuşurlar. Varant piyasalarında, piyasa yapıcılığı özellikle büyük bir öneme sahiptir. Çünkü varantlar, ihraççı kurumlar tarafından oluşturulan türev ürünlerdir ve bu ürünlerin sağlıklı şekilde işlem görebilmesi için belirli bir derinliğe (likiditeye) ihtiyaç vardır. Bu nedenle, her ihraççı kendi varantları için bir piyasa yapıcı üye atar. Piyasa yapıcı, belirli kurallar çerçevesinde alış ve satış kotasyonları vererek fiyat oluşumuna katkı sağlar. Borsa İstanbul’da piyasa yapıcılığı uygulaması, şeffaflık, likidite ve etkin fiyat oluşumu gibi unsurları destekleyen bir mekanizma olarak işler. Özellikle varantlarda piyasa yapıcının aktif olması, yatırımcıların kolaylıkla pozisyon alıp çıkabilmelerine olanak tanır. Sonuç olarak piyasa yapıcılığı, modern finansal piyasaların düzgün, dengeli ve güvenli işleyişinde kilit rol oynayan bir sistemdir.
